Një muze i ri dhe qendër konservimi kushtuar salamanderit axolotl të Meksikës, të rrezikuar në mënyrë kritike, po nxjerr në pah historinë e jashtëzakonshme të amfibit që ka tërhequr vëmendjen e shkencëtarëve dhe publikut. Me një aftësi mbresëlënëse për të shëruar veten, salamanderët axolotl (shqiptohen ah-sho-LO-tul) u ekspozuan në ekspozitën, e cila u hap të shtunën, në kopshtin zoologjik Chapultepec të Meksikos.

Qendra synon të rrisë ndërgjegjësimin për kafshën, vendase vetëm në Meksikë dhe e cila po pakësohet në natyrë për shkak të kërcënimeve të tmerrshme ndaj habitatit të saj natyror. Për dekada, studiuesit janë habitur se si axolotl mund të rigjenerojë gjymtyrët e amputuara dhe indet e dëmtuara të trupit, madje edhe zemrën dhe trurin e tij. Shkencëtarët gjithashtu dokumentuan aftësinë e tij për të marrë frymë me mushkëri dhe gushë, si dhe për të thithur oksigjen përmes lëkurës së tij, duke e bërë atë veçanërisht të prekshëm ndaj ujit të ndotur. Fernando Gual, kreu i ruajtjes së faunës së egër në kopshtin zoologjik u shpreh se:

Ato janë një nga kafshët e pakta që mund të rigjenerojnë lëkurën, muskujt, kockat, enët e gjakut, nervat, zemrën, trurin. Një pjesë jashtëzakonisht e rëndësishme e kësaj hapësire është edukimi mjedisor.

Në legjendën Aztec, perëndia rebel i dëshpëruar Xolotl u shndërrua në një axolotl për t’u fshehur dhe për të shmangur sakrifikimin nga perënditë e tij. Ai ende u zbulua, u kap dhe u vra.  Ndërsa axolotl me origjinë nga distrikti jugor Xochimilco i Mexico City është veçanërisht i njohur, Gual tregon për 16 lloje të tjera axolotl që gjithashtu e quajnë Meksikën shtëpi, secila “si një ambasador i ligatinave”.

Axolotls dikur lulëzuan në kanalet me baltë të Xochimilco-s, e vetmja pjesë e mbetur e një sistemi dikur të gjerë të rrugëve ujore të ngjashme me Venecias që datojnë që nga koha e Aztekëve. Por shtrirja urbane, uji i kontaminuar dhe peshqit jo-vendas me një shije për axolotlet e rinj kanë çuar në kolapsin pothuajse total të salamanderit, sipas sondazheve të popullsisë. Megjithatë, Xochimilco ende mban gati 11% të biodiversitetit të Meksikës, sipas Gual, me 370 speciet e amfibëve të vendit që e renditin atë në vendin e pestë në mbarë botën. Ndërsa muzeu u hap për vizitorët e tij të parë, statusi i famshëm i axolotl ishte i lehtë për t’u dalluar.